بیشتر حوادث گردشگری ماجراجویانه مربوط به تورهای غیرمجاز هستند - مجله نیلوفری

جهانگردی ماجراجویانه مفهومی بسیار گسترده است و سطح و درجه های مختلفی دارد؛ از پریدن با لباس بال دار از ارتفاع (Wingsuit) و اسکی روی برف های نکوبیده تا نوشیدن چای کنار آتش در کویر جز جهانگردی ماجراجویانه است و تعاریف خاص خود را دارد. در این زمینه پژوهش های زیادی شده و تعاریف مختلفی هم وجود دارد. بعضی به خطرناک بودن و بعضی هم بر دور دست بودن آن تاکید دارند، اما بنا به تعریف انجمن جهانی جهانگردی ماجراجویانه (ATTA)، جهانگردی ماجراجویانه، گونه ای از جهانگردی شامل اکتشاف یا سفر با ریسک (احتمال خطر) پذیرفته شده (و احتمالا واقعی) است و نیاز به مهارت های مخصوص و فعالیت جسمی دارد.

جهانگردی ماجراجویانه، به هر گونه ای از جهانگردی گفته می گردد که دو مورد از این سه مورد فعالیت جسمی، تبادل یا تعامل فرهنگی و سر و کار داشتن با طبیعت را در خود داشته باشد. در این تعریف تاکیده شده که فرد در جهانگردی ماجراجویانه برای اکتشاف به دل طبیعت می رود، در حالی که از وجود ریسک پذیرفته شده و احتمال خطر آگاه است و بی تردید وقتی در فعالیت های ماجراجویانه حاضر می گردد باید آمادگی جسمی و مهارت کافی برای آن فعالیت را داشته باشد.

توسعه جهانگردی ماجراجویانه محصول یک کار گروهی است

کیانوش محرابی، مدرس و راهنمای جهانگردی ماجراجویانه پیرامون اینکه بیشتر حوادث جهانگردی ماجراجویانه مربوط به تورهای غیرمجاز هستند، گفت: یکی از مهمترین ویژگی های جهانگردی ماجراجویانه این است که تک و تنها انجام نمی گردد. از طرفی همه کارهای زیربنایی مورد نیاز توسعه آن هم یک کار گروهی است و همه ذی نفعان از دولت و بخش خصوصی تا جامعه محلی در این زمینه وظایف مشخصی دارد. فراهم کردن زیرساخت ها، تشخیص، ایجاد و قطع دسترسی افراد به یک مکان طبیعی برای جهانگردی، ممنوعیت و حصارکشی محوطه ها، ایمن سازی و استاندارسازی این اماکن از اختیارات و وظایف دولت است.

هماهنگ کردن و آموزش جوامع محلی با موضوع جهانگردی ماجراجویانه به عهده دولت است؛ مردم محلی حرف مسئولان دولتی، ضوابط، مقررات و محدودیت هایی که دولت ابلاغ می کند را بهتر قبول می کنند تا نکاتی را که مثلا یک شرکت خصوصی جهانگردی یا یک راهنمای جهانگردی غیربومی درباره شنا نکردن در منطقه پرخطر رودخانه و دریا، شکار نکردن یا نزدیک نشدن به لبه پرتگاه توصیه می کند.

مدرس و راهنمای جهانگردی ماجراجویانه گفت: البته دولت در بسیاری مسائل مربوط به جهانگردی طبیعی و ماجراجویانه تنها و مظلوم است؛ ارتباط دولت و کارشناسان حرفه ای و متخصص بخش خصوصی باید بهتر و تقویت گردد و با همکاری یکدیگر زیرساخت ها و زیربناهای جهانگردی ماجراجویانه توسعه ایجاد و توسعه داد.

راهنما و ایمنی و مهارت از ضرورت های تور حرفه ای و استاندارد است

محرابی تاکید کرد: دولت و بطور مشخص وزارت میراث فرهنگی، جهانگردی و صنایع دستی به عنوان مرجع اصلی صدور مجوزهای فعالیت باید به صورت دقیق نظارت کند چه افرادی با چه صلاحیتی جهانگردی ماجراجویانه را طراحی و اجرا می کنند، متاسفانه نظارت و سخت گیری در حوزه جهانگردی ماجراجویانه کمتر دیده می گردد و معمولا حوادث در همین تورهای بدون مجوز که صلاحیت و تخصص ندارند اتفاق می افتد.

رئیس کمیته توسعه پایدار فدراسیون بین المللی رفتینگ گفت: شرکت های مسافرتی مجری جهانگردی ماجراجویانه باید استانداردهای اجرایی و مقررات کشور را رعایت کنند. آنچه مربوط به مسائل فرهنگی، اخلاقی و دینی فردی و اجتماعی و رفتار جوامع محلی است یا آنچه مربوط به تعداد افراد تور یا زمان اجراست باید مورد توجه راهنما و جهانگردان باشد. بخش دیگر هم مربوط مسائل فنی و تخصصی برای تجهیزات، انتخاب راهنما، ایمنی، امنیت و مهارت برای ارتقا کیفیت جهانگردی است که از ضرورت های اجرای یک تور حرفه ای و استاندارد است.

در جهانگردی ماجراجویانه، راهنمای جهانگردی اهمیت بسیار زیادی دارد و باید علاوه بر دانش و مهارت از بهترین تجهیزات ایمنی برخوردار باشد. در قایق رانی در رودخانه بهترین تجهیزات را راهنمای جهانگردی باید همراه داشته باشد. راهنمایی که ایمن باشد می تواند سفر ایمن برای سایرین اجرا کند، راهنمای جهانگردی ماجراجویانه باید الگوی جهانگردان همراه خود باشد تا بقیه درک کنند ایمنی، مهارت و حرفه ای گری مهم است.

محرابی تاکید کرد: شرکت کنندگان در فعالیت های جهانگردی ماجراجویانه باید بتوانند تیم اجرایی حرفه ای را از غیرحرفه ای تشخیص بدهند. متاسفانه شاخص، استاندارد و معیاری برای تشخیص مجری های مجاز و حرفه ای در جهانگردی ماجراجویانه در ایران وجود ندارد. تعداد بسیار زیادی افراد غیرمجاز و غیرحرفه ای مدرس جهانگردی در آموزشگاه ها شده اند؛ هیچ درجه بندی برای مدرسان جهانگردی اعمال نمی گردد، خروجی این دوره ها، تعداد زیادی راهنمای بدون تخصص و مهارت خواهد بود.

سیستم آموزشی راهنمایان جهانگردی باید بازبینی و اصلاح گردد. بعضی موسسات برای انتخاب مدرس ترجیح می دهند از تبلیغات با فعالان شناخته شده (اینفلوئنسرهای) اینستاگرامی استفاده کنند. متاسفانه شبکه های مجازی در موارد بسیاری گمراه کننده است و علاقمندان راستا را اشتباه می فرایند.

راهنمای جهانگردی ماجراجویانه گروهی تاکید کرد: توسعه جهانگردی ماجراجویانه در گرو همکاری تیمی بخش دولتی، بخش خصوصی، جامعه محلی و همه زنجیره ذی نفعان صنعت جهانگردی است؛ هر کدام از این اجزا در این فرایند توسعه فعال نشوند، این سیستم درست کار نخواهد کرد.

جهانگرد حرفه ای می داند چه فعالیتی را در کدام اقلیم انجام دهد

محرابی با تفکیک جهانگردی ماجراجویانه سخت و راحت از یکدیگر گفت: آنچه برای یک قهرمان حرفه ای پرواز از ماجراجویی در آسمان و ارتفاع لذت بخش است با یک جهانگردی غیرحرفه ای 80 ساله فرق دارد. اسکی باز ماهری که از بال گرد پایین می پرد و تا پایین کوه در شیب های تند که امکان ریزش بهمن هم وجود دارد اسکی می کند، قطعا دوره های آموزشی در زمینه های مختلف دیده و تجربه اجرای چنین فعالیتی را در جاهای مختلف جهان را دارد.

رئیس کمیته توسعه پایدار فدراسیون بین المللی رفتینگ/rafting گروهی گفت: جهانگرد حرفه ای نیازی به توصیه های احترام به محیط زیست و نریختن آشغال در طبیعت یا آموزش دیدن مهارت های اولیه اسکی ندارد. اینها جهانگردان ماجراجوی دارای هدف خاص هستند و تقاضایشان جهانگردی ماجراجویانه سخت (hard adventure) است، در حالی که در جهانگردی ماجراجویانه راحت (soft adventure)، هر فرد علاقمند با اندک آمادگی جسمی می تواند در یک فعالیت ماجراجویانه راحت مثل کمپینگ، پیاده روی در طبیعت، پرنده نگری و ... شرکت کند.

وی گفت: طراحان و مجریان و خود جهانگرد حرفه ای کاملا می دانند چه فعالیتی را در کدام اقلیم با چه مختصات و مشخصاتی با چه خطرهایی انجام می دهند، چه تجهیزات و وسایلی مورد نیاز است کدام مهارت های خود را باید تقویت کنند، اما در جهانگردی ماجراجویانه راحت در گام اول حتی باید رفتار در طبیعت هم به جهانگردان آموزش داده گردد.

محرابی افزود: اگر چه در ایران تابلوهای هشدار و محدودیت عبور و ورود به منطقه ها پر ریسک خیلی کم وجود دارد، گاهی هم که اخطار داده می گردد بسیاری جهانگردان بی توجه اند. مدتی پیش آتش فشان اتنا (Mount Etna) سیسیل ایتالیا فعال شده بود، راستا را فقط طناب کشیده و ممنوع کرده بودند، هیچ فردی عبور نمی کرد، امیدوارم روزی چنین رفتارهایی را هم در جهانگردان طبیعت در ایران مشاهده کنیم.

آموزش فرهنگ عمومی جهانگردی از دوران کودکی

محرابی گفت: بسیاری جهانگردان ایران حرفه ای نیستند و باید آموزش ببینند. فرهنگ عمومی جهانگردی باید از دوران کودکی آموزش داده گردد، این نوع فرهنگ ها مانند قوانین راهنمایی و رانندگی و احترام به محیط زیست در همه جهان از سنین کودکی فرهنگ سازی و آموزش داده می گردد.

مدرس جهانگردی گفت: بسیاری مشکلاتی که برای جهانگردان ساحل و دریا اتفاق می افتد به خاطر ترس از آب است به این دلیل که این افراد در کودکی یا تجربه غرق شدن در آب را داشته یا شاهد غرق شدن کسی بوده اند و به همین دلیل جرات نمی کنند طرف آب بفرایند و اگر وارد محیط آبی شوند به دلیل همان ترس دچار مشکل می شوند.

وی افزود: بعضی هم به دلیل این شیوه های اشتباه آموزش شنا، مثلا این تصور غلط که شنا را باید از عمق زیاد را آغاز کرد، دچار ترس همیشگی از آب می شوند، یا برای آموزش اسکی، از این شیوه اشتباه که در همان جلسه اول چوب اسکی را می دهند می گویند تا پایین اینقدر زمین می خوری تا یاد بگیری؛ دوره این نوع آموزش ها گذشته است.

راهنما نباید اجازه دهد یک غیرحرفه ای با تور ماجراجویانه سفر کند

محرابی با بیان اینکه جهانگردی ماجراجویانه علاوه بر تجهیزات و امکانات، به مهارت و آمادگی نیاز دارد، گفت: بعضی متقاضیان جهانگردی ماجراجویانه، حرفه ای نیستند. حتی خود فرد هم نمی داند باید به چنین سفری برود یا نرود، مثلا برای دره نوردی حرفه ای که جزو جهانگردی ماجراجویانه سخت محسوب می گردد یک روز قبل از آغاز تور و با یک تعارف ساده و بدون آمادگی و مهارت نمیتوان وارد یک گروه جهانگردی حرفه ای شد و با آنها سفر رفت. مهمتر از همه راهنمای آن تور نباید اجازه دهد چنین فردی همراه گروه گردد زیرا یک غیرحرفه ای می تواند همه برنامه جهانگردی ماجراجویانه را خراب کند حتی شاید جان خود و دیگران را هم به خطر بیاندازد.

افراد غیرحرفه ای در جهانگردی ماجراجویانه برای همه گروه دردسر می شوند. اگر جهانگرد در صخره نوردی صعود و فرود را مسلط نباشند یا در دره نوردی نحوه پریدن داخل آب را بلد نباشد یا ترس از آب داشته باشد، به راحتی برای خود و دیگران مشکل ساز می گردد. خطا در هر کدام از این ها می تواند منجر به مصدومیت و حتی مرگ جهانگرد گردد.

رئیس کمیته توسعه پایدار فدراسیون بین المللی رفتینگ تاکید کرد: در انتخاب جهانگرد باید پیش از سفر و در زمان برنامه ریزی بسیار دقت گردد.میزان آمادگی و مهارت جهانگرد باید فراتر یا متناسب با برنامه اجرایی باشد باید در نظر گرفت که بسیاری از جهانگردان قبل از آغاز برنامه نیاز به آموزش های متناسب با برنامه، زمان و محل اجرای آن دارند.