یارانه پنهان چیست؟ ، حذف آن چه اثری بر معیشت مردم دارد؟ - مجله نیلوفری

این طرح در حالی در جریان است که پیش از این هم دولت و هم بعضی از نمایندگان مجلس در صدد افزایش یارانه های نقدی بودند و نه حذف آن. بر این اساس به نظر می رسد که مجلس می خواهد یارانه های پنهان را حذف کند و آن را در قالب یارانه نقدی به مردم بدهد.

نکته قابل توجه این است که مبلغ یارانه پنهان 19 برابر یارانه آشکاری است که دولت به مردم می دهد و اگر قرار باشد یارانه پنهان حذف و به صورت نقدی به مردم داده گردد، هر فرد باید ماهانه یک میلیون و 350 هزار تومان یارانه بگیرد. اما محاسبه این عدد چگونه است؟

یارانه پنهان چیست؟

دولت ها اصولا دو نوع یارانه به مردم پرداخت می نمایند. یکی یارانه آشکار است و دیگری یارانه پنهان. یارانه آشکار همان مبالغ نقدی و اعتباری است که ماهانه به حساب مردم واریز می گردد. مانند یارانه نقدی، یارانه معیشت و یارانه کرونا.

در این دسته از یارانه های پنهان هم جامعه هدف تعیین است و هم یارانه مستقیما به افرادی می رسد که به آن احتیاج دارند.

اما دسته دوم یارانه پنهان است. یعنی یارانه ای که دولت روی بعضی از کالاها می پردازد تا آن کالاها ارزانتر به دست مردم برسد. مانند یارانه بنزین، یارانه آب و برق و گاز و دارو و ….

طبیعی است که در بخش یارانه های پنهان همه به قسمت مساوی از آن استفاده نمی نمایند و کسی بیشترین سهم را از یارانه پنهان دارد که از آن کالا یا خدمات استفاده بیشتری کند.

مثلا کسی که خودرو دارد از یارانه پنهان انرژی استفاده می نماید اما فردی که خودرو ندارد از این یارانه بی بهره است. یا افرادی که آب و برق و گاز بیشتری مصرف می نمایند یارانه پنهان بیشتری از دولت می گیرند.

مهم ترین نقدی که به پرداخت یارانه پنهان وارد می گردد همین است. اینکه طبقات پایین جامعه چون قدرت خرید کمتری دارند، از این یارانه کمتر استفاده می نمایند و طبقات مرفه بیشتر از این یارانه بهره می برند.

دولت دو نوع یارانه به مردم پرداخت می نماید. یکی یارانه آشکار است که ماهانه به صورت نقدی به حساب مردم واریز می گردد. نوع دیگر یارانه پنهان است. یعنی یارانه ای که دولت روی بعضی از کالاها می پردازد تا آن کالاها ارزانتر به دست مردم برسد. مانند یارانه بنزین، یارانه آب و برق و گاز.

حذف یارانه پنهان به چه معناست؟

برای مثال دولت سالانه 42 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی به خانوارها پرداخت می نماید. بعلاوه دولت سالانه 31 هزار میلیارد تومان صرف پرداخت یارانه معیشت می نماید. مجموع این دو عدد یارانه مستقیمی که به بخش مهمی از مردم جامعه پرداخت می گردد 73 هزار میلیارد تومان است.

اما مبلغ یارانه پنهان در ایران چقدر است؟ رقم تعیینی درباره مبلغ یارانه پنهان در اقتصاد ایران وجود ندارد. اما چندی پیش رئیس مجلس گفته بود رقم یارانه پنهان در اقتصاد ایران 1400 هزار میلیارد تومان است. یعنی دولت سالانه 20 برابر یارانه آشکار به بعضی گروه ها یارانه پنهان می دهد.

البته بخش مهم یارانه پنهان در اقتصاد ایران مربوط به یارانه انرژی است. یعنی یارانه ای که دولت برای انواع سوخت و از جمله بنزین پرداخت می نماید تا سوخت ارزانتر به دست مردم برسد.

دولت سالانه 73 هزار میلیارد تومان یارانه آشکار (یارانه نقدی و معیشتی) به مردم می دهد اما رقم یارانه پنهان اقتصاد ایران 1400 هزار میلیارد تومان است. یعنی رقم یارانه پنهان 19 برابر یارانه آشکار است.

یارانه پنهان یک میلیونی به دهک های بالا

اکنون مجلس ماجرای حذف یارانه پنهان را مطرح نموده و به نظر می رسد که مهم ترین هدف این طرح حذف یارانه پنهان انرژی است. این یعنی اگر مجلس یا دولت بخواهد یارانه پنهان انرژی را حذف کند قیمت حامل های انرژی باید افزایش پیدا کند. از جمله قیمت بنزین.

آنالیز ها می گوید قیمت بنزین فوب خلیج فارس حدود 38 سنت است که با دلار آزاد حدود 10 هزار تومان می گردد. اگر دولت بخواهد قیمت بنزین را واقعی کند و یارانه ای برای آن پرداخت نکند باید قیمت بنزین داخل را به 90 درصد قیمت بنزین فوب خلیج فارس برساند.

این یعنی قیمت واقعی هر لیتر بنزین 9 هزار تومان است. این در حالی است که الان قیمت هر لیتر بنزین سهمیه ای هزار تومان و قیمت بنزین آزاد سه هزار تومان است. پس دولت روی هر لیتر بنزین سهمیه ای حدود هشت هزار تومان یارانه پنهان پرداخت می نماید.

سهمیه ماهانه بنزین خودروها 60 لیتر است. یعنی مالک هر خودرو ماهانه 480 هزار تومان یارانه پنهان انرژی از دولت می گیرد. حالا اگر خانواده ای سه خودرو داشته باشد، ماهانه یک میلیون تومان یارانه پنهان از دولت می گیرد. یارانه ای که افرادی که خودروی شخصی ندارند از آن محروم هستند.

با این تفاسیر اگر قرار باشد دولت یا مجلس یارانه پنهان انرژی را حذف کند، احتمالا باید قیمت بنزین و دیگر حامل های انرژی را آزاد کند. از طرف دیگر شاید بخواهد منابع حاصل از این طرح را به اسم یارانه نقدی به بعضی از دهک های جامعه بدهد.

سهمیه ماهانه بنزین 60 لیتر است. یعنی مالک هر خودرو ماهانه 480 هزار تومان یارانه پنهان انرژی از دولت می گیرد. حالا اگر خانواده ای سه خودرو داشته باشد، ماهانه یک میلیون تومان یارانه پنهان از دولت می گیرد. یارانه ای که افرادی که خودروی شخصی ندارند از آن محروم هستند.

یارانه پنهان دو میلیون تومانی

سهم هر فرد از مبلغ یارانه پنهان چقدر است؟ آژانس بین المللی انرژی گزارشی از مقدار یارانه پنهان در اقتصاد ایران منتشر نموده بود. بر اساس این گزارش ایران حدود 86 میلیارد دلار (معادل حدود 2 هزار تریلیون تومان) یارانه مصرف سوخت پرداخت نموده است. این عدد به این معناست که سهم هر ایرانی از یارانه پنهان انرژی روزانه 65 هزار تومان است و در ماه به عددی نزدیک دو میلیون تومان می رسد.

اما اگر مبنا را عدد اعلام شده به وسیله محمد باقر نوبخت بدانیم، دولت سالانه 1400 هزار میلیارد تومان یارانه پنهان می دهد که سهم هر ایرانی از این یارانه روزانه 45 هزار تومان است. یعنی یک روز یارانه پنهان هر فرد معادل یک ماه یارانه نقدی است. مجموع ماهانه یارانه پنهان ماهانه برای هر فرد یک میلیون و 350 هزار تومان است.

اما نکته این است که این یارانه پنهان نصیب همه نمی گردد و فقط افرادی می توانند از آن استفاده نمایند که از بعضی کالاها از جمله انرژی بیشتر استفاده نمایند.