پدر سالار ایران درگذشت - مجله نیلوفری

تینا جلالی| روز گذشته حوالی ساعت سه بعدازظهر بود که خبر درگذشت محمدعلی کشاورز منتشر شد و این هنرمند شناخته شده سینما تئاتر و تلویزیون بعد از مدت ها مبارزه با بیماری، در بیمارستان آتیه تهران دار فانی را وداع گفت.

او که اخیرا شمع 90 سالگی خود را خاموش نموده بود، در آستانه سومین ماه از دهمین دهه زندگی به خاموشی رفت. حالا پس از عزت الله انتظامی، جمشید مشایخی و داود رشیدی، محمدعلی کشاورز نیز به جمع یاران رفته پیوسته است؛ در غربت مرگ بیم تنهایی نیست/ یاران عزیز آن طرف بیشترند.

آغاز فعالیت هنری از اصفهان تا تهران

دوران کاری محمدعلی کشاورز به قبل از انقلاب برمی گردد؛ آنجایی که به واسطه دوستی با علی نصیریان و عزت الله انتظامی زمینه حضورش در سینما و تلویزیون رقم می خورد. او که زاده 26 فروردین 1309 است در جلفای اصفهان که محله ای ارمنی نشین است به دنیا آمده.

به گفته خودش مکانی که سابقه طولانی در زمینه موسیقی، نقاشی، منبت کاری، قالی بافی، قلم کاری و قلم زنی دارد و مردم آنجا اکثرا با ترانه های محلی و اجتماعی همچنین اشعار سعدی و حافظ همخو بودند و شب های طولانی زمستان می نشستند و شاهنامه می خواندند و در قهوه خانه ها همیشه بحث نقالی داغ بود.

کشاورز از همان دوران کودکی به وسیله مدیر مدرسه ای که در آن تحصیل می نموده با اشعار سعدی، حافظ، فردوسی، مولوی و شعرای اصفهان مانوس و همچنین تحت تاثیر فضای زیبای اصفهان با دنیای هنر آشنا می گردد و بعد از دریافت دیپلم به تهران می آید و بعد از گذراندن دوران سربازی از سر بیکاری به هنرستان هنرپیشگی می رود و دوره سه ساله بازیگری را می آموزد و بعد آرام آرام دروازه بازیگری پیش رویش گگردده می گردد.

شانس محمدعلی کشاورز

کشاورز را باید در زمره بازیگرانی دانست که هنرش اصیل و ماندگار بود و آنچه در قالب شخصیت ها و کاراکتر ها بروز می داد بر دل و جان مخاطب می نشست، اگرچه شهیر بود و توانایی و خلاقیت هنرمندانه اش احتیاجی به توصیف نداشت، اما عمده محبوبیت وی در میان مردم وابسته به دو نقش اسدالله خان در سریال پدرسالار به کارگردانی اکبرخواجویی و شعبون استخونی در سریال هزار دستان علی حاتمی بود.

با این حال به دلیل خاستگاه و شخصیتی که محمدعلی کشاورز داشت پیش تر در تعدادی از خوشنام ترین فیلم های سینماگران این دیار حضور یافته بود، از حضور در فیلم های خشت و آینه ابراهیم گلستان گرفته تا آقای هالو داریوش مهرجویی، رگبار بهرام بیضایی، صادق نموده ناصر تقوایی، شطرنج باد محمدرضا اصلانی، کمال الملک علی حاتمی، مردی که موش شد احمد بخشی، کفش های میرزا نوروز محمد متوسلانی، مادر علی حاتمی، پول خارجی رخشان بنی اعتماد، دلشدگان علی حاتمی، روز واقعه شهرام اسدی، ناصرالدین شاه اکتور سینما محسن مخملباف، خسوف رسول ملاقلی پور، زیر درختان زیتون عباس کیارستمی، غزال مجتبی راعی و مجموعه های دایی جان ناپلئون ناصر تقوایی، هزاردستان علی حاتمی، افسانه سلطان و شبان داریوش فرهنگ، سربداران محمدعلی نجفی، گرگ ها داوود میرباقری، پدرسالار اکبر خواجویی و روشن تر از خاموشی حسن فتحی که همه این فیلم ها جزو کارنامه پربار کاری این هنرمند به شمار می رود.

ضمن اینکه او با بازیگرانی غیرایرانی، چون آنتونی کوئین و ماکس فون سیدو همبازی بوده است و دارای نشان درجه یک فرهنگ و هنر بود.

شکیبا و با شرافت

محمدعلی نجفی که با کشاورز در مجموعه تلویزیونی سربداران همکاری نموده و به نوعی همشهری این بازیگر هم به شمار می رود درباره این هنرمند می گوید: محمدعلی کشاورز را قبل از انقلاب به واسطه همکاری با مرحوم سمندریان می شناختم همچنین بخشی از تئاتر هایی هم که کار نموده بود دیده بودم، اما بازی او در فیلم خشت و آینه ابراهیم گلستان بسیار مرا تحت تاثیر قرار داد، برای اینکه به شدت خوب و حرفه ای بازی نموده بود و از آن به بعد هم نوع بازی که در فیلم ها یا تئاتر ها ارایه می داد برایم دلچسب بود، از اینکه می دیدم همه نقش هایی که بازی می نماید خوب از کار در می آید و مردم با آن ارتباط برقرار می نمایند به وجد می آمدم و برایم جالب بود.

نجفی درباره ویژگی های کاری کشاورز شرح می دهد که وقتی قرار شد سریال سربداران را بسازیم برای نقش خواجه قشیری اولین بازیگری که به ذهن ما خطور کرد و می دانستم او این نقش را باورپذیر بازی می نماید کشاورز بود و او هم بلافاصله استقبال کرد و همکاری ما شکل گرفت.

کارگردان مجموعه سربداران به صحبت هایش اضافه می نماید: فارغ از همکاری ای که با او داشتم و توانایی ای که در ارایه نقش داشت آنچه برایم بعد از سال ها ارزشمند و ماندگار شده اخلاق حرفه ای بود که این بازیگر در طول کار حفظ می کرد و وقت شناسی بود که همیشه مدنظر داشت.

می دانست اگر گریم شخصیتی که بازی می نماید ساعت ها طول می کشد این جزیی از فرایند کار به حساب می آید. اگر نورپردازی صحنه ها وقت گیر است این نتیجه یک کار گروهی است و همه برای بهتر شدن جهت کار است. همین صبر و استقامت او من و تهیه نماینده را شادمان می کرد، چون می دانستیم بازیگر کارمان حس مسوولیت دارد از همین روی خاطرات بسیار خوشی با محمدعلی کشاورز دارم که برایم بسیار شیرین است و هیچ وقت آن ها را فراموش نمی کنم.

یادم می آید وقتی صحنه مرگ خواجه قشیری را ضبط می کردیم او آنقدر این صحنه را تاثیرگذار بازی کرد که وقتی از تلویزیون پخش شد فردای آن روز تماس های زیادی برای تاثیرگذاری این صحنه با من دریافتد. نجفی همچنین به شرافت کشاورز در شغلش اشاره می نماید و می گوید:

او نسبت به نقش هایی که بازی می کرد شرافت داشت و می دانست آنچه می پذیرد در قالب آن قرار بگیرد و به مردم ارایه دهد روی میلیون ها آدم تاثیر می گذارد به همین دلیل تلاش و تلاش زیادی می کرد تا آن شخصیت را به بهترین نحو شکل دهد. نجفی که حین ساخت مجموعه سربداران جوان بوده از اخلاق حرفه ای کشاورز بسیار می آموزد و از آن بهره می برد: صادقانه بگویم که در آن برهه من بسیار جوان بودم و این نوع رفتار حرفه ای مرحوم کشاورز روی من تاثیر زیادی داشت.

او آداب در جمع کار کردن و با جمع بودن را خیلی خوب می دانست و به من آموخت. کارگردان مجموعه سربداران صحبت هایش را تکمیل می نماید که بعد از این همکاری کشاورز را در مجالس و مهمانی های زیادی دیده و دوستی آن ها همچنان باهم ادامه داشته: او در تمام طول زندگی اش بسیار بی حاشیه و خوش اخلاق زندگی کرد و افتادگی داشت و تا خاتمه عمر هر نقشی را که به او محول می شد به بهترین شکل ارایه می داد.

حرفه ای و با نزاکت

داریوش مهرجویی درباره این بازیگر در پاراگراف نوشته: محمدعلی کشاورز از بازیگران برجسته سینمای ایران بسیار حرفه ای با نزاکت و منظم بود که همکاری با او کم برایم رخ داد و تنها یک بار در فیلم آقای هالو این همکاری شکل گرفت، در فیلم آقای هالو محمدعلی کشاورز در یک سکانس بازی کرد که البته آن سکانس خیلی تاثیرگذار و مهم بود.

او در همان مقدار خیلی نرم و زیرپوستی نقشش را ایفا کرد و با آنکه بازیگر تئاتر بود آن اغراق و تاکیدی که معمولا بازیگران تئاتری برای شیوه بازی شان دارند در بازی کشاورز دیده نشد، او سینما را می شناخت و حس لازم برای ایفای نقش یک دلال داشت و خیلی خوب در آن ظاهر شد.

یک دنیا خاطره تئاتری

علی نصیریان از بازیگران هم دوره این بازیگر هم پس از شنیدن خبر درگذشت محمدعلی کشاورز، در حالی که به شدت متاثر شده بود گفته است: کشاورز یک دنیا خاطره تئاتری و سینمایی از خود به یادگار گذاشته است.