سرمایه گذاری هایی که هیچ وقت محقق نشد! - مجله نیلوفری

به گزارش خبرنگاران، اواخر آذر ماه 1395 بود که فرابورس ایران نشستی برگزار کرد و معاون پذیرش و ناشرانش در آن مراسم خاطرنشان کرد که این رکن بازار سرمایه با ورود صندوق های سرمایه گذاری جسورانه به بازار به یکی از آرزوهایش رسیده است. سید مهدی علم الهدی تاکید نمود که هدف از راه اندازی این ابزار جدید مالی این است که ساختاری شکل گیرد که با ساختارهای رایج جهان چندان متفاوت نباشد و سرمایه گذاری خارجی هم بتوانند در این حوزه به ایران بیایند.

بیش از دو سال گذشت؛ نه تنها سرمایه گذار خارجی در این صندوق ها سرمایه گذاری نکردند، بلکه صندوق های جسورانه ای که یکی پس از دیگری موافقت اصولی گرفتند به دلیل نبود منابع مالی نتوانستند در فرابورس ایران پذیره نویسی نمایند و تعداد کمی که پذیره نویسی کردند نتوانستند نظر سرمایه گذاران را به خود جلب و منابع جذب نمایند و در نهایت این صندوق ها تقریبا خالی ماندند.

به طوری که طبق آماری که سازمان بورس در اختیار خبرنگاران قرار داده است، صندوق هایی که موافقت اصولی گرفته و پذیره نویسی نموده اند تاکنون فقط حدود 70 میلیارد تومان توانسته اند جمع آوری نمایند. همچنین تعداد صندوق هایی که صرفا موافقت اصولی گرفته اند و پذیره نویسی نکردند هم حدود 15 صندوق است.

این در حالی است که مدیرعامل فرابورس ایران در گفت وگویی که حدود یک سال پیش درباره ارزش گذاری استارتاپ ها با خبرنگاران داشت، به 20 صندوق سرمایه گذاری جسورانه اشاره نمود و وعده داده بود که این 20 صندوق تا آخر سال 1396 و اوایل سال 1397 بالغ بر 1000 میلیارد تومان از منابع غیر بانکی پول جمع نمایند.

امیر هامونی در آن موقع مصرانه تاکید داشت که منابع مالی داخلی برای سرمایه گذاران در این صندوق ها موجود است و صاحبان این سرمایه ها نیز آماده هستند که این منابع را در صندوق های سرمایه گذاری جسورانه سرمایه گذاری نمایند.

هامونی در آن گفت وگو با تاکید ویژه ای اظهار نموده بود که این ارقام (1000 میلیارد تومان) ارقامی است که برای سرمایه گذاری در صندوق های جسورانه و استارتاپ ها به راحتی امکان پذیر است و بلندپروازانه نیست. این طور نیست که بخواهیم تصویرپردازی نموده و نگاه امیدوارانه به بازار VC ها و استارتاپ ها داشته باشیم.

سال 1396 تمام شد و امروز در آخرین ماه های سال 1397 به سر م بریم اما منابعی که مدیر عامل فرابورس ایران در موردش صحبت می کرد، هنوز وارد صندوق های جسورانه نشده و آمار سرمایه گذاری های جسورانه هنوز تکانی نخورده است و بسیاری معتقدند که این آمار تکان چندانی هم نخواهد خورد اما همه این موضوعات تنها یک روی سکه است.

همین چند روز پیش بود که رضا زرنوخی - رئیس انجن VC ایران - ارائه ای درباره سرمایه گذاری خطرپذیر در ایران داشت. در آن ارائه به آمارهایی اشاره نمود و گفت که از 16 صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر نظرسنجی صورت گرفته و آن ها گفته اند که تخمین می زنند حداقل 195 و حداکثر 450 میلیارد تومان در سال 1398 سرمایه جذب نمایند. اما نکته مهم این است که در این آمار صندوق های غیر بورسی هم وجود دارند و این یعنی با گذشت یک سال از اظهارامیدواری مدیر عامل فرابورس ایران از جمع آوری 1000 میلیارد تومان از منابع غیر بانکی برای VC ها، نه تنها این مبلغ جمع نشده بلکه این صندوق ها حتی برای یک سال بعد هم امیدی ندارند که حتی منابع شان به نیمی از آن آماری که مدیر عامل فرابورس ایران وعده داده بود برسد. اما شاید جالب باشد که بدانیم همین امید اندک به سرمایه گذاری در این بخش از کجا حاصل می شود؟

صندوق نوآوری و شکوفایی صندوقی است که برای یاری به شرکت های دانش بنیان بنا شده است. از آنجاکه این صندوق ها فقط برای آن هایی است که ایده جدید داشته اند و واقعا دانش بنیان هستند تاسیس شده است، مدیران این صندوق ها اجازه ندارند منابع آن را به استارتاپ ها دهند اما ظاهرا در قانون درباره تخصیص منابع این صندوق ها به صندوق های جسورانه حرفی زده نشده است.

این طور که رئیس انجمن VC و یکی از مدیران صندوق نوآوری و شکوفایی مطرح نموده، قرار است به وسیله این صندوق ها مقداری سرمایه به VC ها منتقل شود و از آن طریق به سمت استارت آپ ها روانه شود. به بیانی راهی باز شود که به راحتی بتوان قانون را دور زد. اما حتی با جذب این سرمایه نیز صندوق های سرمایه گذاری خطر پذیر نمی تواند به آن 1000 میلیارد تومانی برسند که مدیرعامل فرابورس ایران یک سال پیش وعده اش را داد.

بسیاری معتقدند یکی از دلایل مهم اینکه سرمایه گذاران از سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری خطرپذیر و استارتاپ ها استقبال نمی نمایند به ارزش گذاری غیر واقعی برخی از استارتاپ ها برمی شود؛ چرا که عده ای در سال ها و ماه های گذشته گذشته مدل ارزش گذاری را مطرح کردند که بر طبق آن، استارتاپ هر چه فروش داشته باشد دو برابر آن مقدار می ارزد.

در نتیجه صاحبان برخی استارتاپ ها سعی کردند به هر قیمتی و با هر هزینه ای، مقدار فروش خود را افزایش دهند به امید اینکه در بورس عرضه اولیه نمایند و با منابع حاصل از عرضه اولیه به چند برابر هزینه های خود دست یابند. امروز این تفکر شکست خورده و سازمان بورس نیز اعلام نموده این ارزش گذاری ها را قبول ندارد. اما این عده باعث شدند که این کسب و کارهای به بحران های شدید مالی دچار شوند. در کنار همه این موضوعات اهالی اکوسیستم استارتاپی بیش از گذشته به این نتیجه رسیدند که آنچه یک کسب و کار را موفق می نماید هزینه های نجومی نیست بلکه ایده های نو است.