راز رنگ نارنجی گربه ها چیست؟ کشف یک جهش ژنتیکی خاص پس از یک قرن تحقیق - مجله نیلوفری

چرا گربه های نارنجی عمدتاً نر هستند؟

پژوهش های ژنتیکی نشان داده اند که کروموزوم X در گربه ها نقش اصلی در معین رنگ نارنجی دارد. از آنجا که گربه های نر تنها یک کروموزوم X دارند، اگر این کروموزوم حامل جهش مسئول رنگ نارنجی باشد، گربه کاملاً نارنجی خواهد شد. اما گربه های ماده دو کروموزوم X دارند، و احتمال اینکه هر دو نسخهٔ این کروموزوم ها حامل جهش نارنجی باشند، بسیار کمتر است. به همین علت، گربه های ماده بیشتر رنگ هایی ترکیبی دارند، مثل سه رنگ، که در آن لکه هایی از رنگ نارنجی به چشم می خورد. این پدیده به علت خاموش شدن تصادفی یکی از کروموزوم های X در مراحل ابتدایی رشد جنین رخ می دهد. خاموشی تصادفی باعث می گردد نواحی مختلف بدن رنگ های متفاوتی داشته باشند. این موضوع آن قدر ملموس است که به عنوان مثال درسی در کتاب های ژنتیک دربارهٔ غیرفعالسازی کروموزوم X شناخته می گردد. ولی تا همین اواخر، ژنی که مستقیماً مسئول این تغییر رنگ بود، ناشناخته به جای مانده بود.

کشف بزرگ: ژن ARHGAP36 و نقش آن در رنگ نارنجی

در سال 2025، دو تیم پژوهشی مستقل پیروز شدند ژنی را شناسایی نمایند که رنگ نارنجی گربه ها را معین می نماید. این ژن ARHGAP36 نام دارد و جهشی خاص در بخش غیرکدنمایندهٔ آن، موجب فعال شدن غیرعادی آن در سلول های رنگدانه ای (Pigment Cells) می گردد. نکتهٔ جالب اینجاست که این جهش کوچک در ناحیه ای از DNA رخ می دهد که معمولاً در تنظیم مستقیم ساختار پروتئین ها دخالتی ندارد. اما همین تغییر ظاهراً باعث افزایش فعالیت این ژن می گردد. پژوهشگران ابتدا این جهش را در گربه های نارنجی پیدا کردند و پس از مقایسه با گربه هایی با رنگ های دیگر، سایر گزینه ها را حذف کردند. در حالت عادی، ARHGAP36 در سلول های رنگ دانه ای موش ها، انسان ها و گربه های غیرنارنجی فعال نیست. اما در گربه های نارنجی، این ژن ناگهان آغاز به فعالیت در این سلول ها می نماید. این رفتار غیرمنتظره باعث شگفتی محققان شد، زیرا انتظار نداشتند چنین ژنی در این مسیر رنگ سازی نقش داشته باشد.

منشأ تاریخی این جهش ژنتیکی در گربه های اهلی

یکی از سؤالات اصلی این است که این جهش در چه زمانی در جمعیت گربه ها ظهور نموده است. به گفتهٔ پژوهشگران، این تغییر ژنتیکی به احتمال زیاد در مراحل آغازین اهلی سازی گربه ها رخ داده است. شواهد تصویری از قرون وسطی مانند نقاشی های قرن دوازدهم میلادی، تصاویری از گربه های نارنجی یا لاک پشتی نشان می دهند. همین مسئله به ما می گوید که این جهش دست کم چند قرن قدمت دارد. به علاوه، دانشمندان می خواهند با آنالیز DNA گربه های مومیایی شده در مصر باستان، قدمت دقیق تر این جهش را تعیین نمایند. محتمل است که بخشی از گربه های آن موقع هم رنگ نارنجی داشته اند، و این موضوع می تواند درک ما از تاریخ تعامل انسان با حیوانات را عمیق تر کند. کشف چنین موضوعاتی از مسیر تحلیل ژنوم، نشان می دهد که چگونه علم می تواند لایه هایی پنهان از زندگی روزمرهٔ ما را روشن کند.

تأثیرات فراتر از گربه ها: انسان ها نیز این ژن را دارند

نکتهٔ شگفت انگیزتر آن است که ژن ARHGAP36 در بدن انسان ها نیز وجود دارد. با اینکه نقش دقیق آن در بدن انسان هنوز تعیین نیست، اما مطالعهٔ عملکرد این ژن می تواند در فهم بهتر کارنمودهای رنگ دانه ای، سرطان های پوستی یا حتی بیماری های ژنتیکی دیگر مؤثر باشد. محققان در پی آنالیز سطح مولکولی عملکرد این ژن هستند تا بفهمند فعال شدن ناگهانی آن دقیقاً چه پیامدهایی دارد. این مسیر می تواند راه را برای درمان های نوین در بیماری های ژنتیکی باز کند. گربه ها تنها دریچه ای به دنیا ژنوم نیستند؛ آن ها مدلی زنده برای آزمودن نظریه هایی هستند که شاید روزی در بدن انسان هم به کار روند. اینجا نقطه ای ست که عشق به گربه، به درک عمیق تری از زیست شناسی تبدیل می گردد.

آیا رنگ گربه ها می تواند آینده ژنتخبرنگاران ی را تغییر دهد؟

از یک جهش ساده در بدن گربه ها، می توان به بینش های ژرف دربارهٔ کارنمودهای ژن ها در بدن انسان رسید. شاید فردا، همان ژنی که امروز رنگ نارنجی را به یک گربه می دهد، کلید درمان بیماری های پیچیده ای در انسان باشد.

پرسش های رایج (FAQ)

چرا بیشتر گربه های نارنجی نر هستند؟

زیرا ژن رنگ نارنجی روی کروموزوم X قرار گرفته است و گربه های نر فقط یک کروموزوم X دارند، پس اگر حامل جهش باشند، رنگ آن ها کاملاً نارنجی می گردد.

آیا گربه های مادهٔ نارنجی هم وجود دارند؟

بله، اما بسیار نادر هستند؛ زیرا برای نارنجی شدن کامل، باید هر دو کروموزوم X آن ها این جهش را داشته باشد.

جهش ژنی ARHGAP36 دقیقاً چه تأثیری دارد؟

این جهش باعث می گردد ژن ARHGAP36 در سلول هایی فعال گردد که در حالت طبیعی خاموش هستند، مانند سلول های رنگدانه ای پوست.

آیا این ژن در انسان هم وجود دارد؟

بله، ژن ARHGAP36 در بدن انسان هم هست، اما نقش دقیق آن هنوز به طور کامل تعیین نشده است.

آیا این کشف علمی در آینده به درمان بیماری ها یاری می نماید؟

پژوهشگران امیدوارند که مطالعهٔ عملکرد این ژن، به فهم عمیق تری از مکانیزم های ژنتیکی و در نهایت، درمان بعضی بیماری ها یاری کند.