حکایت غلام گردش شدن راه پله ها! - مجله نیلوفری

خبرنگاران - لیلاباقری: پله هایی با ارتفاع زیاد و مارپیچ! گردش و پیچشی که باعث می شود سطح هرپله به جای مستطیل، یک مثلث باشد با دو ضلع بلند و قاعده ای کوتاه. البته فقط برای این مدل پله ها اصطلاح غلام گردش را به کار نمی برند. در لغتنامه دهخدا آمده است دیواری باشد حائل میان حرمسرا و دیوانخانه و در رباطات ولایات پیش حجره ها برآرند.(آنندراج) (بهار عجم). راهرو. کریدور. اتاقی که میان دو اتاق واقع شود و به هر دو آنها راه داشته باشد. ایوان دور عمارت. (فرهنگ نظام). راهرو اطراف بنایی بزرگ. در تداول مردم بروجرد: یک چلو دو خورش، ساختمانش دو اتاق و یک غلام گردش.

قصه های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

حالا حکایت این اصطلاح چیست؟ در خانه های قدیم و سربینه حمام ها افرادی کار می کردند که بهشان غلام می گفتند. به مردهایشان غلام می گفتند و به زنهایشان کنیز. غلام و کنیز معنای نوکر را در فرهنگ امروز داشت. هرچند در قدیم نوکر هم بود اما به کسانی می گفتند که در خانه مردم یا اداره ها خدمت می کردند. درواقع به کارمند اداره نوکرمآب می گفتند و بین مردم هم این مثل رایج بود؛ کسی به نوکرمآب زن نمی دهد! به علت همان حقوق ثابت کارمندی و آب باریکه و... بگذریم! وقتی وارد حمام های قدیمی می شدی، افرادی در سربینه گرد یا نیمه گرد آن در گردش بودند و به مردم خدمت می رساندند. چون غلام ها در آن قسمت گردش داشتند کم کم به آنجا غلام گردش هم گفتند. بعد از آن هم به هرچیزی که دوران و گردش داشت حتی اگر راه پله بود غلام گردش گفتند.

راهرو یا پاگردی که پیرامون گنبد، حیاط یا تالار می شود سه نوع راسته رو، صلیب رو و کناررو دارد. این غلام گرد یا غلام گردشی در اشعار فارسی هم جا پیدا کرد و شاعری سروده:

کیوان غلام بارگه کبریای تست

گردون غلام گردش دولت سرای تست

و شاعر دیگری هم سروده است:

از گردش سپهر غلام تو اختر است

جایت غلام گردش آن طاق اخضر است

آدم نمی داند این معماری ماست که طبع را شاعرانه می نماید و اصطلاحاتش آنقدر زیبا و به جا هستند که در طبع های موزون و آهنگین راه پیدا می نمایند. یا معماران ما شاعر بودند و بناهایشان شعرهایی شدند که با جای کلمه با خشت و گل و... بروز و ظهور پیدا نموده است. همین طور است که اغلب اصطلاحات در معماری ما حکایتی دارد و عقبه ای که نشان از شیوه زندگی و فرهنگ مردم ما در گذشته دارد.

----

منتشر شده در خبرنگاران محله منطقه 20به تاریخ 1395/01/30*