موزه شیشه کورنینگ؛ جامع ترین موزه درباره شیشه (قسمت اول) - مجله نیلوفری

موزه شیشه کورنینگ، که در شهر کورنینگ استان نیویورک آمریکا نهاده شده است، در سال 1951 و در صدمین سالگرد تاسیس کارخانه کورنینگ برای مردم افتتاح شده است. این موزه تنها با هدف معرفی ماده شیشه بازگشایی شده و سالانه پذیرای حدود نیم میلیون بازدیدنماینده از سرتاسر دنیا است. موزه شیشه کورنینگ دارای جامع ترین مجموعه شیشه، پیشرفته ترین کتابخانه درباره شیشه و یکی از برترین مدارس شیشه گری در دنیا است.

شیشه ماده ای انعطاف پذیر است که از دوران باستان تا به امروز، همچنان از طریق هنرمندان، دانشمندان و مورخان مختلف، کشف و بازیابی می گردد. داستان شیشه، داستانی درباره هنر، تاریخ، فرهنگ، تکنولوژی، دانش، صنعت و طراحی است.

تاریخچه

زمانی که این موزه در سال 1951 برای عموم گشایش یافت، مجموعه ای بی نظیر از شیشه و اسناد و کتب مرتبط با شیشه در آن نگهداری می شد. در آن موقع، 2 هزار شی، 5 کارمند و یک کتابخانه تحقیقاتی در بخشی از یک ساختمان چند منظوره شیشه کورنینگ قرار داشتند. این ساختمان بعلاوه دارای بخش های سالن اجتماعات، سالن نمایش دانش و تکنولوژی درباره شیشه، و یک دیوار شیشه ای بود که بازدیدنمایندگان می توانستند از طریق آن، نحوه شیشه گری را در کارخانه مشاهده نمایند.

در ماه ژوئن سال 1972، یک طوفان گرمسیری باعث شد تا یک و نیم متر سیلاب، وارد موزه گردد. زمانی که این آب به عقب برگشت، کارمندان موزه متوجه شدند که اشیا شیشه ای در قفسه های خود دچار آسیب شده و کتاب های کتابخانه مرطوب شده اند. یکی از مسئولان موزه این اتفاق را بزرگترین فاجعه ای که تا به حال یک موزه آمریکایی متحمل شده است توصیف کرد.

در این زمان بود که کارمندان موزه با وظیفه ای بزرگ در ترمیم آثار موزه روبرو شدند؛ آنها باید تمام اشیا شیشه ای را به دقت نظافت و ترمیم می کردند، در حالی که کتاب های کتابخانه باید صفحه به صفحه خشک و تمیز می شدند. این اقدام ها حتی پیش از آن بود که این اشیا برای صحافی دوباره، ترمیم یا جاگذاری، ارزیابی شوند. یاری های بسیاری از موزه های دیگر به موزه کورنینگ سرازیر شدند. به یاری یک کامیون بزرگ دارای یخچال، کارمندان کتابخانه پیروز شدند مدارک خشک شده را تا زمان نظافت، در حالت یخ زده نگهداری نمایند. به این ترتیب، در آگوست 1972، موزه شیشه در حالی که هنوز مراحل ترمیم را پشت سر می گذاشت، بار دیگر برای بازدید گشایش یافت.

در سال 1978، موزه شیشه کورنینگ باید فضای خود را توسعه می داد. طراحی تازه، کتابخانه را در مرکز گالریهای سیال قرار داده بود، در حالی که این ساختمان با سطوح شیشه ای پر نور به ساختمان قدیمی متصل می شد. با توجه به خاطره ای که از طوفان گرمسیری به جا مانده بود، ساختمان تازه در سطحی بالاتر از سطح سیلاب ساخته شد. این موزه در 28 می سال 1980، درست 29 سال پس از اولین افتتاح، بازگشایی شد.

کتابخانه موزه در سال 1984 گسترده تر شده و در دهه 90 نیز، فضای نمایشگاهی موزه توسعه چشمگیری پیدا کرد. در نهایت، بازسازی موزه تا سال 2001 به طول انجامید. از الحاقات نهایی می توان به گالری مجسمه ها (اکنون با نام گالری شیشه معاصر)، صحنه نمایش نحوه کار با شیشه گداخته و مرکز نوآوری اشاره نمود. بعلاوه ساختمان های تازه، دارای فضاهایی از جمله فروشگاه موزه و سالن کنفرانس و کافه نیز بود و بخش هنر معاصر به علاوه بخش طراحی در مارچ 2015 گشایش یافت.

پس از گذشت 60 سال، موزه دارای مچموعه ها، نمایشگاه ها و قابلیت تدریس و تحقیق شده است. اکنون، موزه شیشه کورنینگ خانه بزرگ ترین مجموعه شیشه، با قریب به 50 هزار شی با قدمتی تا حدود 3 هزار و پانصد سال قبل است. موزه و کتابخانه آن، به طور مستمر، نمایشگاه ها و تحقیقات گسترده را پوشش داده و هر ساله میزبان بیش از 460 هزار نفر بازدیدنماینده از سرتاسر دنیا هستند.

معماری

فضای معماری موزه شیشه کورنینگ، مجموعه ای منحصر به فرد از معماری مدرن شیشه ای است. در حالی که سعی شده تا در حد ممکن در ساخت فضاهای بنا از شیشه استفاده گردد، تاثیر نهایی بسیار قدرتمند به نظر می رسد. در سال 2007، موزه شیشه کورنینگ در لیست محبوب ترین ساختمان های آمریکا، از طریق رای عموم مردم به عنوان ساختمان شماره 136 انتخاب شد.

زیبایی شناسی عمومی بنا که با سبک بین المللی طراحی شده است، از ایده های فلسفی و نظری معماری مدرن تبعیت می نماید. عناصر معماری این سبک مدرنیستی شامل فضای مستطیلی یا مربع شکل، زوایای 90 درجه و کاربرد شیشه و فولاد قابل مشاهده در نما است.

بنای ساختمان موزه شیشه کورنینگ که از طریق معماران مختلفی توسعه پیدا نموده است، در قسمت ورودی نمایانگر درک طراح از دایره به عنوان یکی از اشکال طبیعی معماری است. این ورودی، بعلاوه از شیشه های گرم و سرد تشکیل شده است. به گفته معمار، شکل بنا به صورت همزمان، یادآور شیشه های گداخته و شیشه های سرد کریستالی و ساختار یافته، در کنار یکدیگر است.

نمای سردر ساختمان که به صورت منحنی ساخته شده است، از طریق شیشه خمیده با پشیتبانی فولاد ضد زنگ شکل گرفته است. آینه های زیر پنجره ها باعث می شوند تا نور به صورت غیر مستقیم به داخل ساختمان بتابد، و برای محافظت از اشیا به نمایش گذاشته شده، انعکاس نور و افزایش حرارت را به حداقل می رساند.

از قسمت های الحاقی دیگر به موزه، اضافه کردن دو بخش به قسمت های شرقی و غربی ساختمان بوده است. بخش غربی شامل سالن کنفرانس، کافه، پل شیشه ای و مسیری به سمت کارخانه قدیمی است. بعلاوه، صحنه نمایش کار با شیشه گداخته نیز در همین بخش نهاده شده است. بخش شرقی شامل لابی و مرکز نوآوری می گردد. در این بخش از ساختمان نیز به عناوین مختلفی از شیشه استفاده شده است. به عنوان مثال، در بخش لابی ساختمان، از شیشه های بدون قاب و با پشتیبانی فولاد استفاده می گردد. این طراحی به نور اجازه می دهد تا به درون ساختمان تابیده و از طریق صفحات شیشه ای زاویه دار، انعکاس پیدا کند.

در این محدوده سعی شده است تا به کاربردهای منحصر به فرد شیشه به عنوان مصالحی برای معماری اشاره گردد. مقاومت و کاربرد شیشه، در پله های شیشه ای، دیوارهای شیشه ای مستقل و پیاده روهای شیشه های به نمایش گذاشته شده است. این اقدامات در طراحی معماری، تنوع پذیری شیشه ها را به مخاطبان یادآوری می نماید.

بخش کتابخانه موزه نیز مانند تمامی بخش های دیگر، با به کارگیری شیشه، بنا شده است. در این بخش، قسمت هایی با عنوان ساختمان درون ساختمان برای نمایش گالری ها به همراه پله های شیشه ای و پل شیشه ای ساخته شده است. در بخش جنوبی سالن مطالعه، چشم انداز ای زیبا که از طریق شیشه های ضد آفتاب کنترل می گردد وجود دارد. کارکرد این شیشه ها بدین صورت است که نه تنها بر دمای ساختمان تاثیر می گذارد، بلکه نمای ساختمان را نیز تغییر می دهد، بعلاوه صفحات شیشه ای ضد آفتاب، با زاویه خورشید در فصول مختلف هماهنگ شده و نه تنها بیشترین نوررسانی را به ساختمان انجام می دهد، بلکه از تابش مستقیم نور آفتاب به داخل کتابخانه نیز جلوگیری می نماید.

مجموعه های موزه شیشه

تورهای موزه شیشه کورنینگ با بازدید از گالری های هنر معاصر و طراحی آغاز می گردد، بزرگ ترین فضایی که تا به امروز به نمایش هنر معاصر و طراحی شیشه اختصاص داده شده است. این بازدید در مرکز نوآوری ادامه می یابد، که دیدی تعاملی از نحوه تغییر دنیا از طریق شیشه را به بازدیدنمایندگان ارائه می دهدو پس از آن، گالری 35 قرن شیشه، مکانی با آثار هنری شیشه ای 3 هزار و پانصد ساله در انتظار بازدیدنمایندگان خواهد بود و سپس، گالری شیشه معاصر با آثاری از 1975 تا 2000، پذیرای علاقه مندان است. تور موزه بعلاوه به قسمت های نمایش شیشه گداخته و نمایش زنده شیشه گری گداخته که در تمام طول روز و همه روزه در جریان است، نیز سری خواهد زد.

گالری های 35 قرن شیشه (از پیش از تاریخ تا انتهای قرن 16میلادی)

گالری های 35 قرن شیشه گسترده ترین و گرانبهاترین مجموعه شیشه در دنیا را به نمایش می گذارد. این گالری ها به اکتشاف شیشه ها و شیشه گری شرق نزدیک، آسیا، اروپا و آمریکا، از گذشته تا امروز می پردازد. این گالری ها، داستان شکل گیری شیشه را، از مدل کامل یک کوره مصری تا کارخانه های بزرگ اروپا و سپس آمریکا، و در نهایت، مدل های کوچک کوره ها که در جنبش های شیشه سازی که در سال 1962 در آمریکا آغاز شد، بیان می نمایند. این گالری ها بعلاوه، اشیا مختلفی از هر کشور و تاریخی را نشان می دهند که نشانگر کاربرد شیشه گری در دوره های متفاوت بوده و نحوه یافتن، ساخته شدن و فروخته شدن این اشیا را بازگو می نمایند.

شیشه در طبیعت

هرچند بسیاری از مردم بر این باورند که شیشه ساخته دست بشر است، این ماده به اشکال بسیار متفاوتی در دنیا طبیعت یافت شده است. مواد مذاب آتشفشانی، رعد و برق های صحرایی، شن های ساحلی، شهاب سنگ هایی که با زمین برخورد می نمایند، اسفنج های دریایی و ارگانیسم های میکروسکوپی آبزی و حتی خاک ماه، همگی مواردی هستند که به شیشه ساخته دست بشر که ما همه روزه استفاده می کنیم، مرتبط هستند.

دانشمندان معتقد هستند که شیشه، بیش از آن که یک ماده باشد، یک حالت ماده است. شیشه زمانی شکل می گیرد که مواد مذاب به قدری سریع سرد می شوند که زمان کافی برای شکل گیری ساختار بلوری آنها باقی نمی ماند.

در طبیعت، شیشه زمانی شکل می گیرد که شن یا سنگ، اغلب موادی که درصد بالای سیلیس دارند، در دماهای بسیار بالا حرارت می بینند و به سرعت سرد می شوند. بخش شیشه در طبیعت در موزه شیشه کورنینگ، نمایانگر نمونه های شیشه ساخته شده از طریق طبیعت است. برای مثال، ابسیدیان یا شیشه آتشفشانی، نوعی سنگ است که به علت سرعت زیاد در سرد شدن، در حالت شیشه ای به سنگ تبدیل شده است. تکتیت یا شیشه صحرای لیبی، نوعی دیگر از سنگ های شیشه ای است که به علت فشار و دمای بالای شهاب سنگ هایی که میلیون ها سال پیش با زمین برخورد نموده اند، شکل گرفته است. فولگوریت، که زمانی شکل می گیرد که رعد و برق به شن برخورد کند، در واقع اشکال لوله مانند شنماینده ای از شن ذوب شده هستند. بعضی از جانوران دریایی، مانند جلبک های میکروسکوپی و اسفنج های دریایی، دارای اسکلت های سیلیکایی هستند، که در واقع شکلی از شیشه در طبیعت است.

خاستگاه های شیشه گری

آثار به نمایش در آمده در این بخش، نبوغ شیشه گران اولیه را به نمایش می گذارد. کسانی که فنون و اشکال مختلف را به کار می گرفتند تا اشیا شیشه ای مانند شیشه های نگهدارنده مواد، جواهرات، تزئینات و مجسمه ها را طراحی نمایند. اولین شیشه ساخته دست بشر متعلق به 4 هزار سال پیش است، زمانی که صنعتگران در منطقه بین النهرین، بین دو رود دجله و فرات، به کار مشغول بودند و هنر ترکیب ماسه، آهک و کربنات سدیم را برای خلق شیشه، کشف کردند.

روشی که در شکل دهی شیشه های باستانی استفاده می شد، شامل حرارت دهی در قالب های باز (ریخته گری) نیز می شد. بعضی از کهن ترین اشیا موزه مانند آویزی در شکل یک زن بارور یا پرتره فرعون آخناتون، نمونه فراوریات شیشه به روش ریخته گری هستند. روش دیگر، استفاده از یک شی است که شیشه به دور آن قرار می گیرد، سپس ماده درونی از داخل شیشه تخلیه می گردد تا وسیله ای تو خالی شکل گیرد. قسمت اعظمی از اشیا ساخته شده از اوایل دوره شیشه گری، در منطقه ها بین النهرین و مصر یافت شده اند.

در گذشته، شیشه یک شئی تجملاتی بود که برای طبقات بالای جامعه تهیه می شد. اشیا شیشه ای به عنوان زیورآلات شخصی استفاده می شدند، یا برای تزئین قسمتی از خانه در کنار چوب یا عاج به کار می رفتند. شیشه بعلاوه به عنوان نگهدارنده عطر و روغن و ماده تزئینی در معماری مورد بهره برداری نهاده شد.

با گذشت زمان، شیشه گری در نقاط بیشتری از مدیترانه توسعه یافت. در طول عصر آهن، تجارت شیشه های حاوی عطر به خارج از مدیترانه نیز انجام می گرفت. صنعتگران در ایتالیا به فراوری شیشه های تو خالی پرداخته، یونانیان بر روی شیشه های بدون رنگ آزمایش می کردند و در مرکز اروپا، بعضی مردم به همراه مهره ها و دستبند های شیشه ای به خاک سپرده می شدند. با آغاز قرن سوم پیش از میلاد، در طول دوره هلنیستی، روشی تازه با نام موزائیک شیشه، هواداران بیشتری پیدا کرد. شیشه گران، تکه های کوچک را با طراحی های خلاقانه در کنار هم قرار داده و پس از حرارت دادن، از طریق ای مصرفی یا تزئینی تبدیل می کردند.

شیشه در دوره رومیان

در این بخش از موزه شیشه کورنینگ، به خلاقیت هنرمندان باستانی پرداخته می گردد که فنون شیشه گری را ارتقا داده و محصولات خود را به سرتاسر مدیترانه و اروپای شمالی صادر کردند.

روم در طول قرن های دوم و اول پیش از میلاد از نظر جغرافیایی و سیاسی توسعه یافت. در طول قرون اول پیش از میلاد، شیشه گران از شرق مدیترانه به غرب آن نیز سفر نموده و در اواسط قرن، نویسنده های لاتین در نوشته های خود اظهار کردند که شیشه در شهرهای ایتالیا فراوری می گردد.

بعلاوه، در اواسط همین قرن بود که شیشه گران به پیروزیتی بزرگ در فراوری شیشه دست پیدا کردند و این کشف، آینده شیشه را برای همواره تغییر داد. آنها متوجه شدند که توده شیشه مذاب می تواند در انتهای یک لوله توخالی، که اکنون میله دم نامیده می گردد، قرار گیرد. این دستاورد فنی، ساخت شیشه های توخالی را بسیار ساده تر و سریع تر نموده، و در نتیجه، قیمت شیشه تا حدی کاهش یافت که درصد بیشتری از مردم، قادر به خرید آن بودند.

در واقع، قرار دادن توده شیشه بر روی میله دم به شیشه گران این امکان را می داد تا فنون اشکال و تزئینات خود را گسترده نموده و این شکل تازه، در کنار موزائیک شیشه که همچنان محبوبیت داشت، به سرعت مورد توجه همگان نهاده شد.

در این بین تکنیک های کار با شیشه سرد، مانند قرار دادن قطعات ظریف طراحی شده طلا در بین دو قطه شیشه، برای فراوری طلای شیشه ای؛ و بعلاوه قرار دادن چند رنگ شیشه داغ بر روی یکدیگر، و سپس بریدن طرح نهایی از روی آنها پس از خنک شدن، نیز رواج یافت.

شیشه در دوره اسلامی

پس از سقوط امپراطوری رومیان در 476 میلادی، آشفتگی سیاسی بر امپراطوری روم تاثیر داشته و با از بین رفتن ثبات مالی منطقه، شیشه گری نیز کاهش یافت. اما این هنر، همچنان در امپراطوری بیزانس مدیترانه شرقی ادامه داشت.

با آغاز اسلام و توسعه سرزمین های اسلامی در قرن هفتم میلادی، بسیاری از دستاورد هایی که در غرب فراموش شده بودند، بار دیگر مورد آنالیز نهاده شدند موزائیک شیشه و بسیاری از فنون، بار دیگر از سر گرفته شده و با آغاز قرن 9 میلادی، تزئینی تازه راه خود را به شیشه گری باز کرد. کشف تازه، امکان نقاشی بر روی شیشه با رنگ های متالیک بود، که در نتیجه آن، نوعی شیشه با ظرافت بسیار بالا به دست آمد. به این ترتیب، اولین شیشه نقاشی شده به این عصر تعلق دارد. از قرن 12 تا قرن 14، شیشه گران در طلاکاری و لعاب شیشه به بالاترین مقدار نبوغ خود تا آن موقع دست پیدا کردند، این هنرمندان تصاویر خلاقانه و قابل قیاسی از حیوانات، الگوهای هندسی و خط نقاشی را با لعاب های براق فراوری می کردند.

به علت همکاری های تجاری و سیاسی، روش های تازه شیشه گری که در دنیای اسلام ایجاد شده بودند، به آرامی به غرب رسیده و بار دیگر موجب ظهور شیشه گری در اروپا شد.

شیشه در اروپای شمالی کهن

کمیت و کیفیت شیشه های فراوری شده در اروپا با سقوط امپراطوری رومیان کاهش یافته بود، به همین علت از قرن 13 تا 17 میلادی، شیشه گری های شمال و مرکز اروپا، به فراوری ظروف، شیشه های نگهدارنده مواد و پنجره می پرداختند.

شکوفایی شیشه گری ونیزی ها

در طول رنسانس (1300 تا 1700 میلادی)، شیشه گری های روستایی سرتاسر اروپا به فراوری محصولات روزمره مشغول بودند. در این زمان بود که شیشه گری تجملاتی بار دیگر در ونیز رونق گرفت. این بخش از موزه شیشه کورنینگ، به آثار شیشه گری ونیز و تاثیر آن بر محصولات دیگر کشورهای اروپایی تمرکز دارد.

تا اواسط قرن 15 میلادی، شیشه گران ونیزی توانستند شیشه بی رنگی به نام کریستال اختراع نمایند. نکته محصول آنها این بود که شیشه های نازک اما با اشکالی زیبا به بازار عرضه می کردند. با آغاز قرن 16، ملیله شیشه نیز در جزیره مورانوی ونیز فراوری شد. این نوع از ظروف نگهدارنده مواد، با قطعات کوچک شیشه های رنگی یا بی رنگ تزئین می شدند. این سبک تا 200 سال بعد نیز محبوبیت خود را حفظ کرد. شیشه های اپال نیز در اواخر قرن 15 از طریق شیشه گران ونیزی به دست آمد.

شیشه های ونیزی به سرتاسر اروپا و شرق اسلامی صادر شد. بسیاری از اروپائیان سعی کردند تا از شیشه های بی رنگ ونیزی تقلید نمایند، اما قوانین سختگیرانه از صادرات مواد خام و خروج دانش ساخت این شیشه ها از شهر ونیز، جلوگیری می کرد. در نهایت، بعضی از شیشه گران توانستند اجازه لازم برای ترک ونیز را کسب نمایند و بعضی دیگر به شهرهای دیگر ایتالیا مهاجرت کردند. زمانی که صنعتگران به قسمت های دیگر اروپا نقل مکان کردند، غالبا سبک های محلی را با تزئینات خود ترکیب می کردند.

منبع عکس: سایت CMOG و گوگل مپ